Bu yazımızda sizlere yaz aylarının popüler çekim teknikleri hakkında bilgi verirken, ışığın doğru kullanımı da ana konumuz olacak. Kırmızı ve Mavi saatlerden bahsettikten sonra, yaratıcı birkaç teknik (uzun pozlama ve ay fotoğrafı) çekim teknikleri hakkında bilgi vereceğim.
KIRMIZI VE MAVİ SAATLER
Her mevsim ışığın etkili ve yumuşak olduğu saatler vardır. Bunlara kırmızı ve mavi saatler deriz. Bu zamanlarda hem ışığın yumuşaklığı hem de rengini kullanırız. Öncelikle bu saatlere göre bulunduğumuz bölgede çekim planları yapabiliriz. Kırmızı ve mavi saatler kış aylarında oldukça kısa iken, yaz aylarında saatler sürebilir.
FOTO – 1 – KIRMIZI SAATLER – URFA HARRAN – ISO 200 F8 1/500 40mm
Peki bu saatler nedir, nasıl belirlenir?
Teknik bilgileri Yahoo.com hava durumu sayfasını inceleyelim. Bu bilgilere akıllı telefonlardan da ulaşabilirsiniz.
Anlatacağım çekim tekniklerinin hepsinde hava açık veya az bulutlu olmalı. Nem ve görüş alanı keskinlik için önemli. Rüzgar şiddeti yüksek ise çekimleri etkileyebilir. Ayın durumu ise ay ve yıldız pozlama çekimlerinde önemli.
Örneğimizde güneşin doğuşu 5:31, yani yaklaşık 4:45 gibi mavi saatler başlar, Güneşin doğuşuyla birlikte 45 dk kırmızı saatler çekilebilir. Aynı durum akşam gün batımı saatlerinde de ışığın rengi ve yumuşaklığı ile etkili olur. Güneşin batışı 8:35 için, 7:45 gibi kırmızı saatler başlar, güneşin batışıyla birlikte 9.15 e kadar mavi saatler devam eder. Uzun yaz gecelerinde mavi saatler uzayabilir. Temmuz Ağustos ayında İstanbul Salacak’ta yaptığım çekimlerde 22:00'ye kadar çekim yaptığımı ve maviden laciverte geçişi yakaladığımı hatırlıyorum.
FOTO – 2 – KIRMIZI SAATLER – MARDİN – ISO 200 F25 10 sn 48 mm
Kırmızı saatlerde (sunset) ışığın kuvvetli olduğu zamandan yumuşadığı saatlere geçiş önemlidir. Bu saatlerden önce pozlama hataları olabilir. Aynı durum mavi saatler için de geçerlidir. Gün batımı ile mavi saatler başlar, mavinin tonlarıyla birlikte lacivert ve sonra gökyüzünün siyaha döndüğü saatlerde pozlama sorunlarıyla karşılaşırız.
FOTO – 3 – MAVİ SAATLER – MARDİN – ISO 200 F25 10 sn 48 mm
Fotoğraf teknik bilgilerinden bahsedecek olursak; özellikle manzara çekimlerinde kısık diyafram F8-16, ISO 100 ve uygun perde değeri kullanılır. Kırmızı saatlerde bulut veya gölge beyaz ayarı (6000 kelvin ve üstü) kırmızılığı ve sıcaklığı artırır. Mavi saatlerde başlangıçta tungusten veya floresan (4000 kelvin ve altı), ilerleyen saatlerde ise gün ışığı beyaz ayarı tercih edilebilir. Tüm çekimlerde uygun tripot kullanılması gerekir.
Fotoğrafta hareketi göstermek istersek veya uzun pozlama yapmak istersek; enstantane öncelikli çekim ve ISO değerleri değiştirilerek denemeler yapılabilir.
FOTO – 4 – MAVİ SAATLER UZUN POZLAMA – ISO 100 F11 30 sn 20 mm
Daha önceki sayılarda bahsettiğimiz netleme sistemlerine de dikkat edilmeli tabi ki. Fotoğrafta netlik ve gereksiz ISO kullanımının yarattığı kumlama her zaman en önemli sorundur.
Şimdi gelelim bu saatlerde yapabileceğimiz yaratıcı çekim tekniklerine..
UZUN POZLAMA
Öncelikle uzun pozlamadan bahsedeceğim. Yukarıda bahsedilen kırmızı saatlerden 1-2 saat önce ve mavi saatlerin sonuna kadar güzel uzun pozlamalar yapılabilir. Tabi kullanılan ND filtreye göre daha erken saatlerde de çekim yapılabilir.
FOTO – 5 – KIRMIZI SAATLER UZUN POZLAMA – SIO 200 F11 30 sn 42 mm
Uzun pozlama, enstantane süresini uzun tutarak çekim yapmak demektir. Aslında kırmızı ve mavi saatlerde kısık diyafram ile süreyi uzatıyoruz. Fakat buradaki esas konu, daha etkili ve uzun süreli pozlamalar yapmaktır. Bunun içinde ND filtre kullanarak, süreyi uzatmak gerekir.
FOTO – 6 - UZUN POZLAMA – ISO 100 F16 30 sn 20 mm
FOTO – 7 - UZUN POZLAMA – ISO 100 F11 30 sn 42 mm
ND filtre, ışığı dikkate aldığımızda, belirlenen pozlama değerlerinde (Diyafram, enstantane, ISO) daha uzun pozlama yapabilmemizi sağlar. Bu süreyi çeşitli akıllı telefon aplikasyonları İle hesaplayabiliriz. Aslında hesaplama mantığı, normal pozlama süresine, ND stop süresini eklemektir.
1-8 stop değişken ND filtre
Kullandığımız örnek app. de normal pozlama süresi 1/15. Öncelikle üstteki seçenekten kullandığımız ND stop değerini seçiyoruz. Normal pozlama süresi 1/15 kadranı çevirerek belirlenir. Sağ kadran bize yapmamız gereken pozlama değerini gösterir. Yani 1 dakika pozlama gerekiyormuş.
FOTO – 8 – SALACAK UZUN POZLAMA – ISO 200 F29 30 sn 45 mm
Örneğimizi geliştirerek teknik bilgiler verirsek. M modu, F16, ISO 100, 1/15 enstantane olsun.
Bu şu demektir. 1/15 değerinden daha uzun pozlama yaparsak fotoğrafımız fazla pozlanacaktır. ND 10 stop filtre takarsak, sadece süreyi 1 dk. yaparak pozlama yapacağız. Tabi burada makinamızın bazı ileri ayarlarını bilmemiz gerekir, BULB modu gibi...
Uzun pozlama yaparken yapmamız gerekenleri aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz.
Fotoğraf makinanıza uygun bir tripota makinanızı yerleştirin.
Akışkan ve detay olan bir kadraj belirleyin
Normal pozlama süresi tespit edin
ND stop değerine göre yeni pozlama süresi belirleyin
Süre 30 sn uzun ise, deklanşör kablosu veya uzaktan kumanda kullanın
8 – 10 stop gibi ND değerlerinde, filtre takmadan önce AF netleme, sonra M - Manuel netlemeye getirin
Makinayı sallamadan, kadrajı değiştirmeden filtreyi takın
Belirlenen pozlama süresi kadar pozlayın.
Yaz ve ilkbahar aylarının kaçınılmazı Uzun pozlamalarla güzel ve etkili kadrajlar oluşturabilirsiniz.
FOTO – 9 – ŞEHİR IŞIKLARIYLA UZUN POZLAMA – ISO 200 F16 30 sn 16 mm
Bu sayıdaki son konumuz ay fotoğrafı çekmek. Yine kırmızı ve mavi saatler, açık ve temiz bir gökyüzü önemli. Benim çektiğim bu tür fotoğraflar hep yaz aylarında olmuştur. Diğer zamanlar da çekilebilir tabi ki, fakat sabah erkenden kalkıp hazırlık yaptığınızda, tam çekim zamanı bulutlanma olduğunda hiç hoş olmuyor.
FOTO – 10 – GUN BATIMI – ISO 200 F11 1/1000 120 mm
AY FOTOĞRAFI ÇEKİMİ
Ay fotoğrafı fotoğraf tekniği olarak üç şekilde çekilebilir.
1-Doğru zamanda doğru yerde olarak çekimi gerçekleştirmek
2-Çoklu pozlama (Multiple exposure) olan fotoğraf makinelerinde bu özelliği kullanmak
3-Manzara ve ayı ayrı ayı çekip, PS veya çeşitli mobil uygulamalarla (Akıllı telefon SnapSeed app. ile bile oluyor) iki fotoğrafı birleştirmek
Benim burada anlatacağım konu, doğru zamanda doğru yerde olmak ve çekimi gerçekleştirmek. Diğerleri başka yazılarımızda konu olabilir tabi ki.
FOTO – 11 – DOLUNAY BATIMI – NEMRUT – ADIYAMAN – ISO 200 F11 1/2000 210 mm
Neden bu teknikler var, niye ay fotoğrafını her zaman yaptığımız gibi pozlayamıyoruz?
Bu üç teknik, ay fotoğrafının ışık özelliklerine dayanıyor. Gökyüzünde normal gözle gördüğümüz ayı neden çekemiyoruz?
Buna fotoğrafta ışık aralığı (Dinamic Range) denir. Gözümüz mükemmel olarak 10 stoptan fazla aralığı görür ve doğru pozlar.. Makinamız ise en fazla 3-4 stop aralık görür. Bu nedenle çıplak gözle gördüğümüz ayı çekmek için teknikler kullanmamız gerekir. Çünkü ayın poz değeri ile çektiğimiz manzaranı aynı olmaz. Aradaki ışık farkı çok fazladır.
FOTO – 12 – DOLUNAY DOĞUMU – ÇOKLU POZLAMA (DENEYSEL) – ISO 100 F8 10 sn 20 mm
Yani aydan pozlasak, ayın dokusu çıkar (Özellikle dolunayda), fakat diğer alanlar koyu çıkar, az pozlanır. Diğer alanlardan ışık ölçersek ay fazla pozlanır. Açık alanlar patlar, detayları göremeyiz.
İşte bu nedenlerden dolayı, 2.ve 3. Tekniklerle çekim yapmamız gerekir. Peki doğru zamanda doğru yerde olmak nedir?
Burada kırmızı ve mavi saatler, ayın durumu ve tabi ki doğum ve batım saatleri önemlidir.
Kırmızı ve mavi saatlerdeki zamanları hatırlayalım. Güneş 5:31 de doğuyor, 8:35 de batıyordu.
Burada kritik nokta, ayın ve manzaranın pozlama süresinin 3-5 stoptan fazla olmadığı ışık saatleri ve ayın şeklidir. Bulunduğumuz bölgeye göre bu saatler ve çekim yapacağımız yer, çeşitli mobil uygulamalar ve web sayfalarından belirlenebilir.
Aşağıdaki ekran görüntülerini https://app.photoephemeris.com sayfasından aldım. Bu program web sayfası ücretsiz, akıllı telefon uygulamaları ise ücretlidir.
AY BATIMI ÇEKİMİ
Gün doğumunda mavi saatler için ne demiştik? Gün doğumu 5:31 ise, 4:45 gibi mavi saatler başlar. İşte bu zaman aralığında ayın batışı gerçekleşirse, ayın ve manzaranın doğru pozlandığı fotoğraflar elde edebiliriz. Tabi ki çekim alanımıza göre uzun odaklı lens ve çok kısık diyafram kullanmadan, süreyi fazla uzatmadan çekim gerekir. Birkaç saniyeden uzun sürede ay net çıkmayacaktır. Bu çekimi 16 Temmuz sabahı Salacak’tan yapabilirsiniz.
FOTO – 13 – HİLAL BATIMI – ISO 200 F6.3 1 sn 210 mm
AY DOĞUMU ÇEKİMİ
Yine aynı ışık koşullarına dikkat ederek, ay doğunu çekimini 2 Temmuz sabahı veya akşamı Kadıköy’den yapabilirsiniz.
Ay doğumu tam mavi saatler içinde 05:05 de oluyor, güneş 05:35 de doğuyor. Akşam ise 20:26 da batıyor. Kadıköy’den Galata kulesi üzerinde ay batımını çekebilirsiniz.
Fotoğrafın en önemli ilkesi; doğru zamanda doğru yerde olmaktır. Bu şekilde doğru zamanlama ile bulunduğunuz bölgede, Ay batımı ve doğumu çekebilirsiniz.
FOTO – 14 – DOLUNAY DOGUMU – ISO 100 F5.6 1 sn 100 mm
Burada diğer önemli husus ayı güzel bir manzara, bir yapı, grafik özellikleri olan bir yerden batırma veya doğuşunu çekmektir tabi ki. Detayların olmadı, etkili olmayan manzara ve yapılarda istenen etkileyici sonuç alınmayabilir.
Yaz aylarını boş geçirmeyin, tatile giderken mutlaka yanınıza alın. Kırmızı ve mavi saatleri kaçırmadan, hem tatilinizi yapar, hem de güzel çekimler yaparsınız. Bir de uygun ekipman varsa, uzun pozlama ve ay çekimi ile fotoğraflarınız daha etkili hale gelir.
FOTO – 15 – DOLUNAY BATIMI – ISO 200 F8 0,5 sn 180 mm
Işığınız iyi ve bol olsun,
Yüksel ALTUN, AFIAP
İstanbul’da doğdu. ODTÜ mezunu. 2000 yılında ODTÜ İstanbul Mezunlar Derneği’nde Özcan Yurdalan’dan aldığı Temel Fotoğraf Eğitimi ile amatör fotoğraf çalışmalarına başladı. 2002 Yılında İFSAK Doğa Fotoğrafı Grubu ve atölyesi ile İFSAK-İstanbul Fotoğraf ve Sinema Amatörleri Derneği’ne üye oldu. İFSAK ve TFSF-Türkiye Fotoğraf Sanatı Federasyonu Yönetim Kurullarında görev aldı. Türkiye’nin ilk fotoğraf Bienali, “İFSAK 1. Fotoğraf Bienali” yönetimde olduğu dönem yapıldı ve komitelerde yer aldı. “Dersaadet ve Üç İstanbul: Suriçi, Galata, Eyüp, Üsküdar” konulu ilk kişisel sergisini 2006 yılında açtı. 2007 yılında kurulan Fotoğraf Atölyesi’nin kurucu ortakları arasında yer aldı. Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Fotoğraf Bölümü’nde 2007-2010 yılları arasında Yüksek Lisans yaptı. ODTÜ İstanbul Mezunları Derneği, İFSAK, FOTOĞRAFMETRE ve FOTON Fotoğraf Derneği üyesi. 2012 yılında AFIAP (Uluslararası Fotoğraf Sanatçısı) ünvanını aldı. GEZGİNFOTO Dergisinde Fotoğraf teknik yazıları yazmaktadır.