Çek Cumhuriyeti'ne (ya da resmi kısa adıyla Çekya'ya) bağlı Moravya'da doğan Josef Koudelka, ilk fotoğraflarını 1950'lerde öğrenciyken yaptı. Kariyerine 1961'de havacılık mühendisi olarak başladığı sırada, Çekoslovakya'daki Çingeneleri ve Prag'daki tiyatroyu fotoğraflamaya başladı. 1967'de tam zamanlı olarak fotoğrafçılığa geçti.
Ertesi yıl, Koudelka, kendisine ve ailesine karşı misilleme korkusuyla P.P.'nin (Prag Fotoğrafçısı) baş harfleri altında fotoğraflarını yayınlayarak Sovyetlerin Prag'ı işgalini fotoğrafladı. 1969'da bu fotoğraflar için Overseas Press Club’ın Robert Capa Altın Madalyası ile anonim olarak ödüllendirildi.
Koudelka’nın işlerinin önemli bir bölümünü 1968 Ağustosu’nda Prag’da gerçekleştirdiği İşgal dizisi oluşturur. Koudelka, 1970 yılında siyasi sığınma için Çekoslovakya'dan ayrıldı ve kısa bir süre sonra Magnum Photos'a katıldı. Ülkesine veda eden Koudelka’nın köklerinden koparılma duygusu Sürgünler adını verdiği fotoğraf dizisinde ifade bulmuştur. 1975'te ilk kitabı Gypsies'i ve 1988'de Exiles'ı çıkardı.
İşgal ve Sürgünler dizileri, Çekoslovakya’da yaşananlar ile bunların sebep ve sonuçlarını bir bütün olarak algılamamıza yardımcı olur. Sanatçının eserleri gitgide artan bir sıklık ve önemle, hem (kamusal anlamda) siyaset, hem de çağdaş dünyanın sorunsal gerçekliği içinde kendine özgü konuları arama ve bulma çabası şekline dönüşmüştür.
1986'dan sonra ise panoramik bir kamera ile çalıştı ve 1999'da Chaos adlı kitabında bu fotoğrafların bir derlemesini yayınladı. Koudelka, Invasion Prague 68 (2008) dahil olmak üzere çalışmalarını bir düzineden fazla kitapta yayınladı.
Prix Nadar (1978), Grand Prix National de la Photographie (1989), Grand Prix Cartier-Bresson (1991) ve Hasselblad Vakfı Uluslararası Fotoğrafçılık Ödülü (1992) gibi önemli ödüller kazandı.
Eserlerinin önemli sergileri Museum of Modern Art ve New York Uluslararası Fotoğraf Merkezi'nde düzenlendi, ki bunlar; Hayward Galeri-Londra, Stedelijk Modern Sanat Müzesi-Amsterdam, Chicago Enstitüsü, J. Paul Getty Müzesi-Los Angeles, Palais de Tokyo-Paris ve Paris'teki Pompidou Merkezi sayılabilir.
Josef Koudelka yayınladığı “Retrospective” eserinde, bu çalışmaya dair sarf ettiği şu cümlelerle fotoğrafa öznel bakışını da bir nevi anlatmaktadır;
Fotoğrafçılık konusunda görüş bildirmekte tedbirli davranırım çoğu kez. Birincisi, bu tür yorumlar her zaman yanlış anlaşılmaya açıktır. Bunun da ötesinde, bugünkü işlerim konusunda yaptığım yorumlar yüzünden gelecekte kendi kendimi kısıtlama riskini almak istemem. Yaşam sürekli değişiyor ve ben de kendi adıma bu değişmi yaşayabilmek için koşulsuz bir özgürlük istiyorum. Birkaç dil biliyorum fakat hiçbir dilde kendimi yeterli bir biçimde ifade edebildiğimi düşünmüyorum. Bu kısa metin, editörümle benim ortak çalışmamızın bir ürünü. Çekoslaovakya''dan ayrılıp da kendimi farklı bir ülkede bulduğumda fotoğraflarım üzerine konuşmak yalnızca dil eksikliğinden kaynaklanmıyordu; gerçekte işlerimi tartışmak gibi bir alışkanlığım yoktu. Kendimi fotoğraf üzerine söyleyecek önemli şeyleri olan biri gibi görmedim, böylelikle de bunun üzerine bir dil geliştirme dürtüsü hissetmedim. Ancak son zamanlarda kendimi, işlerimi anlatmak için gittikçe artan bir baskı altında hissediyorum ve bir kereliğine, isteksizce de olsa, yeni beyanatlar yapmam konusundaki baskıyı azaltmak umuduyla, nasıl çalıştığımı anlatmaya karar verdim. Farklı fotoğrafçıları ne söylediklerine değil, işlerine göre değerlendiririm ve kendim de aynı şekilde değerlendirilmek isterim.
Josef Koudelka ve eserleri hakkında daha fazla bilgi için; Magnum Photos >>>
Josef Koudelka ile gerçekleştirilen ve Türkçe altyazı çevirisini yaptığım bir video röportajı dilerseniz buradan izleyebilirsiniz:
Keyifli okumalar ve iyi seyirler,
Murat Kibaroğulları
Kaynaklar:
Magnum Photos
Josef Koudelka Retrospective Exhibition by Pera Museum
Wikipedia
Lensculture
Josef Koudelka Gypsies, Exiles, Walls Books
Comments